Het hakenkruis over Europa

A. den Doolaard publiceerde al vroeg waarschuwende artikelen tegen het opkomende fascisme. Een aantal kritische artikelen die A. den Doolaard schreef voor het dagblad Het Volk over de toegenomen onvrijheid in de totalitaire landen werd in 1937 gebundeld in Het hakenkruis over Europa - een grote reportage. Deze anti-nazistische artikelen leverden hem een uitwijzing op uit Italië, Oostenrijk en Duitsland. Het Duitse dagblad Völkische Beobachter betichtte Den Doolaard van "smadelijke berichtgeving". 

Van de oplage van duizend exemplaren werden de circa 500 nog onverkochte exemplaren in mei 1940 door de uitgever vernietigd.

Verboden in Duitsland

Het Algemeen Handelsblad berichtte op 15 januari 1939 over het verbod op de verspreiding van Het hakenkruis over Europa in het Duitse rijk:

In 2004 bracht uitgeverij De Prom het boek opnieuw uit, voorzien van een nawoord.

De tekst op de achterflap van deze heruitgave uit 2004 luidt als volgt:

In 1937 en 1938 maakt A. den Doolaard een serie reportages over de dreiging van het nationaal-socialisme. Daarvoor bezoekt hij een aantal landen rondom Duitsland: België, Frankrijk. Tsjechië, Zwitserland en Oostenrijk. Als socialist en antimilitarist ziet Den Doolaard scherp wat de nazi's van plan zijn en wat Europa te wachten staat. Zo scherp, dat de Völkische Beobachter een haatstuk lanceert en hem beticht van 'smadelijke berichtgeving'.

In Nederland zijn de reacties heel wat lauwer, ook nadat de reportages in boekvorm zijn verschenen. Men vindt Den Doolaard maar een opgewonden standje en meent dat hij schromelijk overdrijft. Het boek wordt genegeerd en voor Den Doolaards doen bitter slecht verkocht; slechts duizend gaan er over de toonbank. Na de Duitse inval in 1940 wordt het restant uit voorzorg vernietigd.

Deze heruitgave, de eerste sinds 1938, is een eerherstel voor een van de weinige schrijvers in ons land met een vooruitziende blik.

Recensie

In een recensie van de heruitgave schreef Drs. B. Hummel: 

A. den Doolaard, pseudoniem van Bob Spoelstra, was in de jaren dertig een gevierd romanschrijver van bijvoorbeeld 'De herberg met het hoefijzer' en 'Orient-Express'. Zijn anti-fascistische reportages trokken in 1937 minder lezers. In een heruitgave zijn zestien artikelen verzameld, waarvan de toon even gezwollen als strijdvaardig is. Onderwerpen die aan bod komen zijn o.a. werkzaamheden van de Gestapo in het buitenland, beschouwingen over Elzas-Lotharingen en Sudetenland en de inhoud van 'Mein Kampf', de Duitse propaganda in Nederland en reisreportages van bezoeken aan Duitse minderheden in België. Den Doolaard zag in Duitsland een agressieve staat. De geschiedenis heeft hem gelijk gegeven. Na de Duitse inval werd de restoplage van dit boek vernietigd. Afgezien van het nawoord dat is toegevoegd, had wat meer uitleg bij de tekst deze uitgave toegankelijker gemaakt.

Met dank aan Annemie Vande Voorde die me de tekst van de achterflap  en de recensie aanleverde.