8 december 2019
Op bezoek bij het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam werd ik verrast met een kopie van een brief die A. den Doolaard in 1993 stuurde aan de toenmalige directeur van het Nederlands Foto-Archief (de voorganger van het Nederlands Fotomuseum). In deze brief aan Flip Bool kijkt de oude A. den Doolaard terug op zijn vriendschap met de fotograaf Fons Hellebrekers, van wie het Foto-Archief destijds (een deel van) de collectie in het archief opgenomen had.
Hij schreef:
"Geachte Heer Bool,
Excuseer de typfouten: mijn gezichtsvermogen neemt af.
Een prima idee om het levenswerk van Fons Hellebrekers op te nemen in uw archief, dat reeds het oeuvre van mijn andere grote vriend, Cas Oorthuys, herbergt.
Fons was de vriend van mijn jeugdjaren. Ik leerde hem kennen tegen 1925, toen hij samen met een zakelijke compagnon een kunsthandel dreef, die bij tijd en wijle op zaterdagavonden tevens als feestruimte diende voor een deel van de Haagse Bohème.
In die jaren, toen ik in Den Haag op kantoor was (1920 - 1928) hebben wij ook vele weekeinden samen gekampeerd. Dat was toen nog niet in de mode, de duinen waren vrij en op Texel b.v. had de bevolking nog nooit een dubbeldaks lichtgewicht-tent gezien.
Onze gezamenlijke bergtochten in de Dauphiné moeten we in 1925 of '26 gemaakt hebben. Het betreffende artikel? Ik herinner me iets als "De Aarde en haar Volken"
In de jaren 1930-40 heeft Fons met zijn soliede en verzorgde vakmanschap honderden van mijn Leica-negatieven omgezet in de series diapositieven waarmee ik mijn lezingen illustreerde. Het waren er vele honderden, in de oorlog is helaas een deel verloren gegaan. De overigen zijn door Fons' soliede systeem van afplakken nog volkomen intact. Toen ik jaren na de oorlog weer met lezingen begon, gebruikte ik kleurendia's: zwart-wit was uit de mode.
Onze gezamenlijke druivenpluk moet in de herfst van 1929 geweest zijn. Ik denk er nog elk jaar aan. Wat een zorgeloze tijd, toen we ons enig bezit op aarde aan het lijf droegen en in een rugzak. Zo zou ik door kunnen gaan, maar de moed en de kracht tot het schrijven van een echt artikel, zoals u blijkens uw brief eigenlijk zoudt willen hebben, ontbreken me. Ben niet alleen heel oud (92) maar zie slecht. Een briefje als dit moet ik letter voor letter typen en dat kost erg veel tijd en inspanning. Mij hartelijke groeten aan Fons, en aan Lydia wanneer u hen mocht spreken. Ik kan enkel nog lopen met twee elleboogkrukken en kom hier dus praktisch niet meer vandaan.
Veel succes gewenst bij uw omvangrijk werk.
Met vriendelijke groeten,
A. Den Doolaard
P.S. Zodra hittegolf (die van myn werkhuisje een oven maakt) voorby is zal ik toch proberen een met herinneringen beladen "Brief aan Fons" te schrijven."
(tekst gaat verder onder de afbeelding)
Brief uit 1993 van A. den Doolaard aan Flip Bool met herinneringen aan Fons Hellebrekers, "de vriend van mijn jeugdjaren"
Enkele jaren voor deze brief schreef A. den Doolaard ook terloops over zijn ervaringen met Fons in Zuid-Frankrijk in het artikel Hongertocht naar het landschap Van Gogh in het NRC Handelsblad. En in het hoofdstuk De druivenplukkers in Ogen op de rug (1971) schreef hij:
"Samen met mijn vroegere drinkkompaan Fons Hellebrekers, die ook de kuiten genomen had uit de Nederlandse keurigheid, zweette ik mij driekwart jaar lang door Frankrijk heen als rozenenter, dorser, keienbikker, druivenplukker en dokwerker. We begonnen onze loopbaan (letterlijk, want we liepen honderden kilometers) in de rozengaarden bij Orléans en beëindigden hem in de haven van Marseille."
De Aarde en haar Volken was een tijdschrift met reisverhalen, of A. den Doolaard hierin ook publiceerde is mij (AK) niet bekend. Wel ken ik enkele artikelen uit die tijd uit Het Vaderland, zoals De strijd met de roode stieren. Maar het belangrijkste literaire resultaat van zijn avonturen met Fons is toch wel de roman De Druivenplukkers. Van de voorgenomen "Brief aan Fons" is het voor zover ik weet, nooit meer gekomen.
De foto's van Fons
In de collectie van Fons Hellebrekers bij het Nederlands Fotomuseum bevinden zich ruim 1800 negatieven en (contact)afdrukken, waaronder foto's van kunstenaarsvrienden als de schrijvers en journalisten Jan Campert en Ben van Eysselsteijn, kunstschilder Sierk Schröder, schrijfster Clara Eggink, danseres Darja Collin en van A. den Doolaard en zijn vrouw Erie. Ook van de reis door Frankrijk met A. den Doolaard zijn opnamen bewaard.
Omdat in de meeste gevallen alleen de negatieven bewaard zijn en het merendeel daarvan nog niet gedigitaliseerd is, leiden deze opnamen een ietwat vergeten bestaan. Ik doe dan ook een oproep aan het Nederlands Fotomuseum om deze kleine maar belangwekkende collectie te digitaliseren en te (laten) beschrijven, eventueel met behulp van de vrijwilligers uit het project Captions for Cas. 
Gerelateerd
Kunsthandel De Sirkel
Foto van A. den Doolaard in Frankrijk
Ras el Gua, Poste du Sud