Het boek De druivenplukkers van A. den Doolaard is gebaseerd op de ervaringen van de schrijver als druivenplukker tijdens een zwerftocht door Frankrijk in 1930.
Nadat hij in een opwelling ontslag had genomen van het kantoor waar hij als boekhouder werkte, zich een alcoholvergiftiging gedronken en een Bugatti total-loss gereden had, vertrok den Doolaard in het voorjaar van 1930 naar Frankrijk om daar te gaan werken. Samen met Fons Hellebrekers, fabrikantenzoon, gewezen kunsthandelaar en fotograaf, werkte hij enige tijd op een rozenkwekerij bij Orleans. Toen dit ging vervelen trokken ze verder naar het zuiden, als landarbeiders van boerderij naar boerderij trekkend. Tijdens het oogsten ontmoeten ze André met het woeste oog en zijn maitresse Lucienne, die in het boek een belangrijke rol speelt.
De wandelschoenen van A. den Doolaard op een tentoonstelling in CODA (Apeldoorn, 2014)
Begin september komen Fons Hellebrekers en Bob Spoelstra (A. den Doolaard) aan in de Provence, waar ze samen met een stel Italianen, Spanjaarden, Bulgaren, Polen, Wit-Russen en Fransen worden ingehuurd als druivenplukkers. Ze gaan aan de slag als druivenplukker en -drager in de wijngaarden van de markies de Saporta van Chateau de Fonscolombe in de Durance vallei voor 15 resp. 25 francs per dag, met kost en inwoning.
De wijngaarden van Chateau de Fonscolombe (© Albert Koevoet, juli 2020)
Wanneer de druivenpluk afgelopen is, schrijft Den Doolaard het artikel 'De plukploeg in actie' dat op 31 oktober 1931 in De Locomotief werd gepubliceerd:
"Gedurende een rumoerig halfjaar ben ik steenhouwer geweest en bootwerker; houthakker in de Alpen en boerenknecht in het laagland; maar de glorie van mijn arbeidersloopbaan is en blijft het druiven plukken.
.. het hoogtepunt van de heele oogstperiode, het symbool der brandende vruchtbaarheid, is en blijft de wijnoogst. (...) Je weet niet waarom, maar druiven plukken maakt je gelukkig."
... Ik heb druiven geplukt van Narbonne tot Avignon; heb me om zoo te zeggen door driehonderd kilometer land heengeplukt; Nuits St. George en Chateau Neuf du Pape geproefd voor ze gebotteld werden; maar er is geen wijn waar ik met meer verrukking aan terugdenk dan aan het totaal onbekende merk Chateau Font Colombe."
Het gezelschap waarmee Den Doolaard optrok "leek wel een klein vreemdelingenlegioen, waarin meer dan negen naties vertegenwoordigd waren. Want Frankrijk is het paradijs der werkloozen; de hongerslijders van heel Europa trekken den Rijn en de Alpen over en worden in 'la douce France' met open armen ontvangen.
... Met de avonturen van dit stel (...) ware een boek te vullen, wat ik ook trouwens aan 't doen ben....."
Foto bij het artikel 'De plukploeg in actie' van A. den Doolaard uit 1931
Boek
Na afloop van de druivenpluk besluiten Den Doolaard en zijn reisgezel Fons Hellebrekers om in de haven van Marseille hun heil te gaan beproeven. Naast zijn werk als dokwerker begint den Doolaard aan een boek: "Ik wist wat er in mij woelde: een boek over de hartstochtelijk levende mensen met wie ik de laatste maanden had gewerkt en gezweet, met wie ik het brood had gebroken en het zout gegeten."
In 'Ogen op de rug' schreef Den Doolaard later:
"De druivenplukkers is een boek met verhalen binnen het verhaal. Wanneer je, zoals bij de druivenpluk, wekenlang optrekt met hartstochtelijk levende mensen, die jarenlang her en der door het grote Frankrijk gezworven hebben ter wille van een hap brood, dan kom je vanzelf - want de wijn maakt spraakzaam - hun levensavonturen te weten. André met het woeste oog, de door onrust opgevreten vechtersbaas, die tien jaar gezeten had omdat hij in een messenduel een medeminnaar kapotgestoken had; Henri de Algerijn, die zijn hele liefdeleven in scabreuze tatoeëringen op borst en armen uitstalde en van wiens fandango's ik kippevel kreeg omdat zij een mengsel waren van geilheid en godsverlangen; Pepe, de vrome Spanjaard, die elke avond de rozenkrans bad voor zijn beminde schoonmoeder terwijl zijn wilde zigeunerwijf hem met Jan en alleman bedroog; Votjech, de Poolse politieke vluchteling, die in zijn valies een smoking verstopt hield omdat hij na elke druivenpluk in Monte Carlo ging gokken; zij en een half dozijn anderen namen vanzelf gestalte aan toen ik hen later in het boek ging tekenen en soms ook vertekenen. En dat laatste geldt zeker voor de hoofdpersoon André..."
Het werk in de haven verdient goed, en op een terras aan de havenkade begint hij aan zijn boek te schrijven. Later werkt hij het idee verder uit tijdens zijn zwerftocht door Europa: in Parijs, Amsterdam, Wassenaar, in het oude Praag, Stôla, Berlijn, Zdiar, Radstadt, Gnadenalm en Ausservillgraten.
Terug in Nederland biedt de eerste uitgever waaraan Den Doolaard het manuscript laat lezen, Emanuel Querido, hem begin 1931 direct een contract aan. Met het voorschot voor het boek op zak vertrekt A. den Doolaard meteen weer naar Zuid-Europa, nieuwe avonturen tegemoet.
Manuscript
Het manuscript van 'Het feest der druivenplukkers', een oerversie van de roman De druivenplukkers is zijn leven lang door Fons Hellebrekers bewaard. Tegenwoordig wordt het gekoesterd in het archief van het Literatuurmuseum in Den Haag, en op verzoek te bewonderen in de studiezaal aldaar. Maar daarover wellicht een andere keer meer...
Kaften
Online lezen
Het boek De druivenplukkers is in z'n geheel online te lezen op de site van de DBNL en is ook door Delpher gedigitaliseerd. En voor leden van de Bibliotheek is het ook als e-book te leen.
Meer lezen
Lees meer over het ontstaan van De druivenplukkers in het hoofdstuk De vereelte wereld uit Het leven van een landloper en het hoofdstuk De druivenplukkers in Ogen op de rug.
Wijn van Chateau Fonscolombe
Chateau de Fonscolombe, dat tegenwoordig een luxe hotel herbergt, wordt (weer) omringt door wijngaarden waar druiven worden gekweekt voor wijn van Chateau de Fonscolombe. Deze wijn is in Nederland niet of moeilijk verkrijgbaar, maar in Frankrijk onder meer te koop bij de wijnwinkels van Nicolas, die in veel Franse steden een vestiging heeft. Via www.nicolas.com/en/ (My cellarman > (Franse) plaatsnaam invoeren > find a store) vind je de meest dichtbijzijnde vestigingen. Maar als je er in de buurt bent kun je natuurlijk ook even langsrijden in Le Puy-Sainte-Reparade voor de 'vente a la cave', zoals ik in juli 2020 deed.
Etiket van Chateau de Fonscolombe
Gerelateerd
Fons was de vriend van mijn jeugdjaren, schreef A. den Doolaard in 1993
De daverende druivenpluk
Zwerftochten door Frankrijk
Foto van A. den Doolaard tijdens zijn tocht door Frankrijk