In september 1925 verscheen het eerste nummer van De Sfinx, een nieuw geestig weekblad, onder redactie van de Haagse publicisten Eduard Veterman en Jan van Ees. Het blad werd door de redacteuren aangeduid als "een wekelijksche restauratie van het humeur".

De ontvangst van het blad in de pers was wisselend, en liep uiteen van

"Het eerste nummer bestaat uit twintig bladzijden en is verlucht met menige komisch satyrische schets. Wij hebben er met genoegen kennis mede gemaakt en gelooven, dat als het blad zich kan handhaven op het ingenomen peil, het een aanwinst mag heeten" (De West : nieuwsblad uit en voor Suriname)

tot

"Deze Sfinx, die de gedegenereerde familietrekken van haar oudere verwanten 'Pan' en 'De Zwarte Kat' reeds duidelijk herkenbaar vertoont, zal wel spoedig in onbeschaamdheid deze obscure uitgaafjes evenaren."
(De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad).

Bob Spoelstra (A. den Doolaard) was één van de vaste medewerkers die aan het blad verbonden was (Nieuwsblad van het Noorden, 23 september 1925). Onbekend is of er werk van zijn hand in het blad is gepubliceerd. Na het tweede nummer (oktober 1925) lijkt het blad al te zijn opgedoekt; in een artikel in Het Vaderland van januari 1925 is sprake van de "redactie van wijlen De Sfinx"

Quirine Melssen geeft eind oktober drie voorstellingen van De bruiloft der zeven zigeuners op een bijzondere locatie, namelijk in Servië. 

Op donderdag 24 oktober speelt en zingt ze De bruiloft der zeven zigeuners in de Nationale Bibliotheek in Belgrado, op 25 oktober in het Cultureel Centrum in Grocka, en op zaterdag 26 oktober in Dom Porodice Pavlovic, Jevremova, Belgrado.

Komt allen! 

In een zomerreportage over Europees werelderfgoed en massatoerisme werd in de VPRO Gids een bezoek aan Berat, Albanië beschreven. Het stadscentrum van Berat (of Berati) is sinds 2008 opgenomen op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO, maar werd in de jaren dertig al door A. den Doolaard bezocht tijdens zijn tocht door Albanië. 

Hugo Hoes schrijft in het artikel:

De dag eindigt met een wandeling door Gorica. Daar liep de schrijver A. den Doolaard bijna tachtig jaar geleden ook en in 'Van vrijheid en dood' (1935) schreef hij daarover onder meer: 'Berati is het wonder van Albanië. Elke straathoek is een schildersmotief, elk uitzicht is harmonisch.' Dat klopt nog voor een groot deel, al heeft het universiteitsgebouw dat uitzicht wel aangetast. En eerlijk gezegd zijn eeuwenoude huisjes op een berghelling van afstand beter te bewonderen.

Afbeelding: Berat met citadel (Joonas Lytinen, Wikimedia)

Met dank aan Frans voor de tip en de scan van het artikel
Het artikel Het wonder van Albanië is in z'n geheel te lezen op de site van de VPRO.

Gerelateerde berichten

Grensovergang Albanie
De herberg met het hoefijzer

Uit een fotoalbum met foto's van toneelvoorstellingen vlak na de oorlog (gemeentearchief Rotterdam, catalogusnummer 2002-1157, fotograag L.H. Hofland):

Foto's van het stadionspel De Waterweg Heroverd, op 30 augustus en 1 september 1947 opgevoerd in het Feyenoord Stadion onder leiding van Carel Briels en A. den Doolaard.

Gerelateerde berichten

Programmaboekje van De Waterweg Heroverd
Proloog van De Waterweg Heroverd
Stadionspel Drama der Bezetting
Stadionspel Het spel der bevrijding

Gastblog van Gerda Mulder (tekst) en Herman Zonderland (foto’s bezoek), bekend van het prachtige boek Een fascinatie voor Theth- Het Albanese bergdorp van A. den Doolaard:

“Ik ontmoette hem nooit persoonlijk. Het is mogelijk dat we elkaar passeerden in de nauwe straatjes van Ohrid of in een van de treinen in Nederland, maar ik zou hem toen niet hebben herkend”.

Zo begint de inleiding van “Onze Nederlandse vriend A. den Doolaard”, een bundel met opstellen over de Nederlandse schrijver A. den Doolaard die de Macedoniër Misjo Joezmeski de afgelopen jaren publiceerde. Die bundel is in 2012 in drie talen, het Macedonisch, Engels en Nederlands verschenen in Ohrid. Misjo Joezmeski is geboren in 1966 in Ohrid en woont daar al zijn hele leven. Hij verkoopt zijn boek in een cultuurcentrum, Cultura 365, in een door hem ingericht klein huismuseum of herdenkingskamer, gewijd aan Den Doolaard. Het Den Doolaard huismuseum is maar een van de projecten van deze Macedonische schrijver, journalist, fotograaf en reisleider.

Misjo bij zijn A. den Doolaard tentoonstelling - © foto Herman Zonderland

In mei 2013 zijn we een hele ochtend bij hem in zijn museum op bezoek.
Het pand ligt in de smalle Tsaar Samuelstraat in het centrum van Ohrid, in een bocht van de straat, en je komt er langs als je vanuit de hoofdstraat, de Kliment Ohridski, naar de twee beroemde orthodoxe kerkjes Sveti Sophia  en Sveti Jovan Kaneo op weg bent. Kerkjes die beide voorkomen in De bruiloft der zeven zigeuners.
Het is onmogelijk om het museum te missen, het ligt op de hoofdroute, iedereen  komt er langs; bovendien hangen er in de straat fraaie affiches met aankondigingen van de exposities.

GM: waarom heb je een museum voor Den Doolaard opgericht in Ohrid?

MJ: “Ik hoorde eind jaren tachtig Nederlandse toeristen in Ohrid spreken over een Nederlandse schrijver die in 1939 een boek over mijn stad Ohrid had geschreven: De bruiloft der zeven zigeuners. Ze vertelden mij de inhoud van het boek en over de plekken die erin voorkwamen. Ik was meteen geïntrigeerd door hun verhalen en nam me voor meer over die schrijver en zijn boek te weten te komen. Dat duurde echter veel langer dan ik voorzien had. Want de duizenden Nederlandse toeristen die – in de voetsporen van Den Doolaard en zijn boek - massaal naar Ohrid kwamen bleven in het begin van de jaren negentig plotseling weg door het uitbreken van de burgeroorlog in Joegoslavië.

Macedonië werd in 1992 een zelfstandige republiek. Het Joegoslavische communisme was voorbij, particulier initiatief werd belangrijk. Ik richtte met anderen een particulier radiostation in Ohrid op en werkte daar als redacteur en presentator van culturele programma's. Ik leerde toen de fotograaf Anastas Talevski uit Ohrid kennen, een ontmoeting die leidde tot een intensieve samenwerking en de start van een eigen carrière als fotograaf. Naast mijn werk als fotograaf ben ik nu werkzaam als schrijver en publicist. Ik heb de afgelopen jaren veel verhalen, essays, diverse prozaboeken en publicaties op het gebied van toerisme en cultuur geschreven.

Ik reisde rond in Europa, kwam af en toe ook als toerist naar Nederland en kon wat Nederlands spreken en verstaan. In Nederlandse boekhandels kon ik De bruiloft der zeven zigeuners toen niet vinden. Pas in 1994, het jaar van de dood van Den Doolaard,  kreeg ik van een Tilburgse priester die voor een congres in Ohrid was en met wie ik over Den Doolaard sprak eindelijk een exemplaar van De bruiloft der zeven zigeuners cadeau. Dat boek was natuurlijk in het Nederlands geschreven maar ik kon het met enige moeite wel lezen.

Bewoners Ohrid kenden Den Doolaard niet

MJ: “In 2006 ontstond in Ohrid een controverse omdat door de Nederlandse Kamer van Koophandel in Macedonië het initiatief werd genomen om een monument voor Den Doolaard in Ohrid op te richten. Het stuitte op publieke tegenstand. In Ohrid was Den Doolaard totaal onbekend en de bevolking vroeg zich openlijk af waarom er eigenlijk een monument moest worden opgericht voor deze Nederlandse schrijver. Ik heb toen een aantal artikelen voor plaatselijke kranten geschreven over Den Doolaard, over zijn reizen door en zijn liefde voor Macedonië, over het thema van De bruiloft der zeven zigeuners en over het boek, “Oriënt express”, dat gaat over  de Ilinden opstand van de Macedoniërs tegen de Turken in 1903. Blijkbaar overtuigend.

Het Den Doolaard monument kwam er gelukkig, op een prachtige plek in het Holland Park aan de oever van het meer van Ohrid, en “De bruiloft der zeven zigeuners” verscheen, ruim 60 jaar na publicatie in Nederland, eindelijk dat jaar ook in het Macedonisch, zodat de inwoners van Ohrid het eindelijk zelf konden lezen”.

Het Den Doolaard huismuseum is maar klein en bestaat uit twee delen: in het achterste deel van het pand kun je de boekententoonstelling met alle werken van Den Doolaard zien en een fototentoonstelling met foto’s van en over Den Doolaard en historische zwart wit foto’s van Ohrid.

GM: De verzameling is heel compleet. Hoe heb je al die boeken bij elkaar gekregen? Den Doolaards boeken zijn niet meer te koop in de gewone boekhandel.

MJ: “Ik  heb in de afgelopen tien jaren met heel veel moeite alle Den Doolaard boeken, zowel  romans en non-fictie, proberen te verzamelen. Dat is aardig gelukt; een aantal heb ik ook gekregen. (GM: Het enige boek over Den Doolaard dat ontbreekt, zo ziet ik meteen, is de biografie van Den Doolaard van Hans Olink uit 2011. Die ga ik hem opsturen).
En ik heb alle foto’s die ik maar te pakken kon krijgen over en van Den Doolaard verwerkt tot een semi-permanente fotoexpositie”.

In het voorste gedeelte van het pand is een expositie ingericht met ingelijste kleurenfoto’s van Ohrid, gemaakt door Yuzmetski zelf en door zijn ondertussen overleden leermeester Anastas Talevski. Alle foto’s zijn te koop. Ook liggen er folders van bijzondere excursies in de omgeving van Ohrid.
MJ:  “Met  mijn  reisbureau treed ik regelmatig op als gids voor groepen toeristen die in Ohrid en daarbuiten iets speciaals willen bezoeken. Heel handig is het dan natuurlijk dat ik Macedonisch en Nederlands spreek”.

We zitten twee uur met kopjes koffie en glaasjes slivovitsj (pruimenjenever) met hem en zijn collega Lidia te praten over zijn persoonlijke geschiedenis en die van Den Doolaard, over de moeilijke positie van fotografen in Nederland en Macedonië en de economische situatie in Macedonië en het EU lidmaatschap dat er niet snel zal komen. Ondertussen komen vele groepen toeristen langslopen. Het is goed te merken dat de rechtstreekse en tamelijk goedkope vluchten van de Turkse reisorganisatie Corendon sinds mei 2013 op Ohrid interessant zijn voor Nederlandse toeristen. Regelmatig lopen groepjes oudere Nederlanders het huismuseum binnen. Den Doolaard, ja die kennen ze natuurlijk!! Misho staat ze in uitstekend Nederlands te woord en verkoopt zijn boeken en foto’s en excursies. Hij is heel blij met de belangstelling uit Nederland, het toerisme trekt dit jaar flink aan.

MJ: “De Nederlanders zijn gehuisvest in hotels aan het meer, 10 kilometer buiten de stad, en ze blijven meestal een week. Dat is prima, ze nemen ook alle tijd voor de verkenning van de stad. Maar de andere buitenlandse toeristen blijven maar een of twee dagen en dat is echt veel te weinig voor een bezoek aan het oude stadje Ohrid. Ze blijven veel te kort.

Gerda Mulder (tekst), Herman Zonderland (foto’s bezoek)

Een deel van de tentoonstelling - © foto Herman Zonderland

Misjo zittend - © foto Herman Zonderland