In december 2010 bezocht ik Heino, en werd daar buitengewoon vriendelijk geholpen door de mensen van de VVV, 't kerkhuus en de bibliotheek. Allen hartelijk dank!

Doop

A. den Doolaard werd op 7 februari 1901 geboren in Zwolle, maar bracht zijn eerste levensjaren door in Heino, waar zijn vader van 1899 tot 1904 predikant was. Op 14 april 1901 werd hij gedoopt in de Nederlands Hervormde kerk in Heino.

De doopjurk waarin A. den Doolaard in 1901 gedoopt werd, in 2006 gefotografeerd op de A. den Doolaard tentoonstelling in Apeldoorn

A. den Doolaard vertelde later over zijn doop (aan Hans van de Waarsenburg, in Portret van een kunstenaar, 1982):

Echte herinneringen aan vroeger heb ik alleen 'van horen zeggen'. Zo heb ik van enkele vrouwelijke familieleden gehoord, dat ik ben gedoopt in een kostbare kanten doopjurk, die al generaties lang in de familie gebruikt werd. Tijdens de doopceremonie - die door mijn vader, die predikant was, werd verricht - ben ik er als eerste dopeling in geslaagd om een gat in die jurk te trappen.

Kerk

De Nederlands Hervormde kerk van Heino omstreeks 1900. Bron: 'Heino. Een geschiedenis van mens en plaats' door J. Bieleman (1980). In die tijd telde Heino zo'n 2100 inwoners.

Foto (december 2010) van de hervormde kerk van Heino. De toren van de Nederlands Hervormde kerk van Heino werd al rond 1400 gebouwd, het kerkgebouw stamt uit 1867.

Pastorie

Het gezin Spoelstra bewoonde hoogstwaarschijnlijk net niet onderstaande, inmiddels afgebroken pastorie (afbeelding uit het boekje 'Heino in oude ansichtkaarten' van Jan Dijkhuis, dat ik aanschafte bij de Heinose VVV).

Update

De Vereniging voor Heemkunde Omheining uit Heino meldde mij in antwoord op mijn vraag dat de bouw van de pastorie die op bovenstaande afbeelding te zien is, gestart is in 1905. Het gezin Spoelstra was toen net naar Zuid-Afrika vertrokken en heeft deze pastorie dus nooit bewoond. Van de vereniging ontving ik daarna een scan van een foto van de bouw in 1905 met daarachter een gedeelte van de oude pastorie, dus uit de periode voor 1905. Dat moet dus het huis zijn waarin A. den Doolaard (toen nog Cornelis Spoelstra jr.) de eerste jaren van zijn leven doorbracht!

Al eerder schreef ik op deze plaats over ds. Spoelstra, de vader van A. den Doolaard, en zijn banden met Zuid-Afrika. In de historische krantensite van de Koninklijke Bibliotheek vond ik een aantal krantenartikelen van meer dan honderd jaar oud waarin hij voorkwam.

Afscheid van Zoeterwoude

De eerste betreft het afscheid in 1896 van zijn gemeente in Zoeterwoude, met een rede over Handelingen 20:32 "Nu vertrouw ik u toe aan God en aan het evangelie van zijn genade" (Nieuwe Bijbelvertaling, 2004).

Kloosterkerk

Dan een verslag van een avond in de Kloosterkerk in Den Haag ter ere van zijn afscheid naar Transvaal, met een aantal prominente gasten.

Bijeenkomst voor geheelonthouders

Een verslag van het eerste Overijsselsche Geheel Onthouders Zendingsfeest meldt in 1900 dat ds. H. (?) Spoelstra van Heino een bijdrage hieldt over de bruiloft te Kana (Johannes 2), waar Jezus zes stenen watervaten met wijn vulde toen de wijn op de bruiloft op begon te raken. Ik ben benieuwd wat hij daarover te melden had op deze bijeenkomst van geheelonthouders!

Afrikaner Bijmekaer

Als laatste een stukje uit 1902 over een 'Afrikaner Bijmekaer' in Zuthem waar dominee Spoelstra als dagvoorzitter optrad.

Overlijden

In Het Oosten: Hollandsch nieuwsblad voor algemeen belang van 24 januari 1919 stond een kort bericht over het overlijden van ds. Spoelstra in Ermelo. 
 

Overig

Meer over dominee Spoelstra op de site van Hervormd Ermelo.
Meer historische kranten zijn te vinden via kranten.kb.nl

Kijk ook eens naar het archief van de krant de Gelderlander voor artikelen van A. den Doolaard in die krant.

Gerelateerd

"Niks minder as reg nie!" - Dominee Spoelstra in Zuid-Afrika
Dominee Spoelstra redt een kind
Heino

Nadat in september 1944 de geallieerde legers Antwerpen bevrijd hadden, kon de haven van Antwerpen nog niet worden gebruikt doordat de Scheldemonding nog in Duitse handen is. Om Walcheren te kunnen bevrijden, bombarderen Engelse bommenwerpers in oktober 1944 de Walcherse dijken op vier plekken om Walcheren onder water te zetten. Ook de dijk bij Fort Rammekens, zeven kilometer ten oosten van Vlissingen, wordt gebombardeerd.

De gebombardeerde dijk bij Fort Rammekens (foto: Nationaal Archief).

Nadat de Duitsers na zware strijd van Walcheren waren verdreven, lag daar de uitdaging om het verdronken land weer op het water terug te veroveren. A. den Doolaard beschrijft deze strijd in zijn sleutelroman Het verjaagde water.

Al eerder bezocht ik de voormalige dijkgaten bij de Nolledijk (Vlissingen), Westkapelle en Veere. Vorige week bracht ik een een kort bezoek aan Fort Rammekens (beelden Omroep Zeeland). Vlakbij dit eeuwenoude fort stroomde vanaf oktober 1944 het water vrijuit Walcheren in en uit, totdat in december 1945 ook dit laatste dijkgat gedicht kon worden. 

Toeschouwers bij de sluiting van het dijkgat bij Fort Rammekens (foto: Nationaal Archief).

Deze sluiting gebeurde onder andere met zinkschepen en betonnen caissons, destijds een (uit nood geboren) noviteit.  

Het caisson om het dijkgat te dichten wordt versleept (foto: Nationaal Archief).

De door eb en vloed ingesleten geulen achter de dijk zijn nog steeds in het landschap zichtbaar. Een bord bij de parkeerplaats van Fort Rammekens vermeldt kort de achtergronden daarvan.

Een medewerker van Omroep Zeeland vertelde me later nog dat sommige huizen op Walcheren als gevolg van de lange tijd dat ze in het zoute water hebben gestaan, nog altijd last hebben van problemen met het voegwerk. Opnieuw voegen biedt geen oplossing, omdat het nieuwe voegwerk al snel weer loslaat.  Een speciale mortel moet nu uitkomst bieden. 

De Nederlandse regering bood in 1946 aan Nederlandse en Engelse medewerkers van de BBC gedurende de oorlogsjaren een diner aan in kasteel Oud-Wassenaar. Op de beelden van dit diner stellen ook de volgende Radio Oranje medewerkers zich aan de kijkers van het bioscoopjournaal voor: 'de Rotterdammer' (Henk van den Broek), George Sluizer, Loe de Jong en 'Bob den Doolaard'.

De website Open Beelden is een open mediaplatform dat toegang biedt tot audiovisuele collecties die eenvoudig hergebruikt kunnen worden. De site werd gevonden via een tweet van Maarten Brinkerink van Beeld en Geluid.

Van mijn schoonmoeder kreeg ik een exemplaar van het verjaagde water. Niet zozeer het boek zelf (een 2e druk uit 1947) was bijzonder, wel het papier dat er als bladwijzer in zat. Het was een foldertje van de Stichting Nieuw Walcheren, met de oproep om bij te dragen aan het herstel van het verwoeste en op het zoute water herwonnen Walcheren.

Door de actie werd geld voor zo'n 87.000 bomen gedoneerd voor Walcheren.

De Stichting Nieuw Walcheren moet niet worden verward met het Comité Walcheren Omhoog uit het boek het verjaagde water, in werkelijkheid heette dat namelijk comité Walcheren moet droog.