Op zaterdag 3 september 2016 werd de 2e Hoenderloo Fair gehouden, die helemaal in het teken stond van A. den Doolaard. Ik bezocht deze dag samen met mijn jongste dochter. Een deel van onderstaande foto's is door haar genomen.

Opening van de A. den Doolaard tentoonstelling door Branda Spoelstra en wethouder Sandmann (foto: Robbert Modderkolk)

Opening en tentoonstelling

De opening werd verricht door de Apeldoornse wethouder Sandmann en Branda Spoelstra, de jongste dochter van A. den Doolaard. Hierna kon iedereen de tentoonstelling over A. den Doolaard in ’t Dorpshuus bezoeken. Bij deze tentoonstelling werden naast een aantal van eerdere tentoonstellingen bekende objecten van A. den Doolaard ook een aantal voor mij nieuwe zaken getoond, zoals een door hem bij een bergtocht gevonden bergkristal, een bewijs van inenting (het befaamde 'pokkenbriefje' dat hem de grens met Albanie overhielp?) en een reiskist met sticker van de Holland-Amerika Lijn waarmee de familie Spoelstra in de jaren vijftig de oceaan overstak aan boord van de SS Veendam.  

Verhalen en markt

In 't Dorpshuus werd door de verhalenvertellers van het Vertelgenootschap Apeldoorn enige keren een verhaal over A. den Doolaard verteld. 

Opening van de Hoenderloo Fair

Steen met bergkristal

Etiket van de Holland-Amerika Lijn op bagagekist van de familie Spoelstra

Ondertussen werd de hele middag rond de muziektent een markt gehouden met regionale producten, eten en drinken, boeken en muziek. Ook was er voor de kinderen een heuse obstacle run van de Hoenderloo Run, en kon iedereen genieten van IJs van Co ('het lekkerste ijs van de Veluwe!').

Huifkartocht

Roos op de bok tijdens de huifkartocht

Een tocht per huifkar leidde bezoekers van de Hoenderloo Fair langs een aantal plaatsen in Hoenderloo die verband houden met A. den Doolaard. Onder deskundige leiding van gids Arend Jetten werden de deelnemers langs onder andere langs de kleine Arcke, de Arcke en de begraafplaats achter de Heldringkerk geleid. Helaas lag de woning aan de Miggelenbergweg waar het gezin Spoelstra ruim 40 jaar gewoond heeft, iets te ver uit de route.

De Arcke, waar A. den Doolaard als kind een aantal malen heeft gelogeerd.

Bugatti

Hoenderloo was op 3 september ook het eindpunt van de HoenderRit, een autorally voor klassieke auto's. Door Anrik Rengers, die nu in het huis aan de Miggelenbergweg woont waar A. den Doolaard en zijn gezin meer dan 40 jaar hebben gewoond, werd ik gewezen op een wel heel speciale deelnemer aan de Hoenderrit. Hij wees me op een mooie oude Bugatti. Het zal toch niet de Bugatti zijn die A. den Doolaard ooit in de prak gereden heeft?

De blauwe Bugatti

Verslag RTV Apeldoorn

RTV Apeldoorn deed verslag van de Hoenderloo fair en interviewde onder andere dochter Branda Spoelstra en kleindochter Sanderien de Jong. Klik op de afbeelding voor het verslag (YouTube).

Branda en Sanderien

Op Hoenderloo.nl verscheen ook een verslag met foto's van de Hoenderlo fair en de Hoenderrit. Meer foto's hier.

Vervolgplannen Hoenderloo

Als alles doorgaat zal er over enige tijd een mini-museum in De Kleine Arcke komen met daarin aandacht voor A. den Doolaard. Bij het gebouw is alvast een informatiebord geplaatst met informatie over hem en zijn band met Hoenderloo. 

De Kleine Arcke

Ook gaf wethouder Sandmann in zijn openingswoord aan dat er zeker te praten is over een straatnaam voor A. den Doolaard, iets waar de organisatoren van de tentoonstelling op hadden gehint door het plaatsen van een straatnaambord op de tentoonstelling.

Het straatnaambord op de tentoonstelling

Overigens heeft de gemeenteraad van Apeldoorn al in 2006 aangedrongen op het vernoemen van een straat of plein naar A. den Doolaard, maar dat is men op het gemeentehuis kennelijk alweer vergeten...

Hartelijk dank aan de organisatoren van deze Hoenderloo Fair (Ank van der Bilt, Oskar van Zuiden en alle anderen)!

Gerelateerd

Miggelenbergweg 51 Hoenderloo
Veluwe
Tentoonstelling Apeldoorn 2014
Tentoonstelling Rijswijk 2008
Monument in Ohrid, Macedonië
Tentoonstelling Apeldoorn 2006

In 1988 verscheen in een oplage van 120 exemplaren 'Veluwe', een uitgave van Gelderland in proza, poëzie en prenten, met een prent van Paulien Wittenbrood en tekst van A. den Doolaard. Hierin beschreef A. den Doolaard zijn band met Hoenderloo, die ontstond toen hij als kind logeerde bij de familie van Rossum in De Arcke.

Hieronder de intergrale tekst van deze uitgave

Elke keer wanneer de trein vanuit de Randstad voorbij het station Amersfoort wegkrult in oostelijke richting overvalt mij hetzelfde geluksgevoel. Dadelijk begint het andere Nederland, waarin niet langer de lineaal overheerst maar de kurve waaraan de natuur nog altijd de voorkeur geeft. Niet dat de Veluwe nog puur natuur is, maar toch liggen hier in een overnijver land dat zelfs in steden naar aardgas boort de laatste woeste gebieden, die ik na een heel leven zwerven door wezenlijke wildernissen en bergparadijzen ben gaan beminnen om hun eenzaamheid en sobere pracht.

Het op school geleerde onderscheid tussen alluviaal en diluviaal bestaat uit meer dan die paar andere letters. Het is het verschil tussen een overbevolkt platland door de mens getekend naar meetkundig Mondriaan-model, en een stiller wereld die glooit en daalt als een ademend wezen; een wereld die tijdens de lange winterstilte, wanneer het touristenrumoer is verstomd, zwijgend ligt terug te peinzen naar zijn oorsprong tijdens de laatste en voorlaatste ijstijd tienduizenden jaren geleden.

In die ijstijden onstond de golvende pressierug die nog steeds omhoogglooit van Arnhem via Apeldoorn tot onder Zwolle. Als jochie van zeven jaar zag ik die voor het eerst toen een logeeroom mij afhaalde aan het station Apeldoorn. 1908: slechts een enkele rijkaard bezat toen al een auto. Oom stond op mij te wachten met een sjees, getrokken door een oude grijze merrie. Aan de voet van de Ugchelse Berg stond het ervaren paard stil, als teken voor de twee passagiers dat ze uit moesten stappen, want die vracht kon ze niet tegen de mulle zandhelling opzeulen. Voorbij een zwijgend bos van ernstige dennen en vlammende berken liep een holle weg door een golvende zandverstuiving. Aan de voet van een hoge zandheuvel stond het paard nog een keer stil: in een rond gat blonk water. De merrie dronk aan de wel, ik ook, uit geschulpte handen. Het water, koud in de schaduw van een brede eik, smaakte naar ijzer.

"We zijn er", zei oom. Hij keek op zijn horloge. "Drie uur vanaf het station, bij slecht weer reken ik op vier, en 's winters liggen we soms een paar weken ingesneeuwd. Hier begint Hoenderloo, luister maar."

Hanegekraai en blatende schapen in een wei die omlaagglooide naar een keuterboerderij met een plaggedak. Voor het huisje twee linden. "Weet je waarom?", zei oom. "Die weren de bliksem af."

Het lot kent wonderlijke spelingen. De keuterboerderij is verdwenen, maar de twee linden, nu anderhalve eeuw oud, zijn uitgegroeid tot een bladerwoud van 35 meter hoog. Ze beschaduwen de moestuin van het huis waar wij sinds 1954 wonen en waar onze kinderen zijn opgegroeid. Het dorp heeft nu 1600 inwoners, maar in de drie zomermaanden 10.000, vluchtelingen uit de stinkende randstad naar campings en bungalowparken. Naar het station Apeldoorn rijd ik in 20 minuten en na elke sneeuwval komt prompt de pekelwagen. 

De veranderingen in die tachtig jaar zijn talrijk maar blijven uiterlijk. Twee snelwegen snijden de Veluwe in vieren, maar op één kilometer van die zwarte kerven kan je bij mist zonder kompas verdwalen. Het lied "Op de grote stille heide" is weemoedige herinnering, want nu er niet meer wordt afgeplagd overwoekeren pijpestro en vliegden de paarse herfstpracht van vroeger. Dertig jaar geleden, in een lange sneeuwwinter, vraten hongerige reeën de toppen uit onze witbevroren boerenkool. Nu zijn de meeste Veluwedorpen uitgerasterd, en om edelherten en wilde varkens te beloeren gaan zomergasten op safari naar de omglaasde koepels van wildkansels.

Maar op een kwartier lopen van mijn huis ligt nog steeds de zandverstuiving uit mijn jeugd. Het is winter en de sneeuw is meer dan enkeldiep. Voorbij het wildraster zink ik duizenden jaren terug in de tijd. Door sneeuwdriften van een halve meter hoog snijdt mijn smalle skispoor de kronkelende prenten van voedsel zoekende wilde dieren: het huppelspoor van konijnen, het sluipspoor van kleine vosseklauwen, de diepe gaten van zware wilde varkens, de gespleten ovalen getekend door springende herten. De storm raast, de stuifsneeuw striemt mijn enkels. Na een uur volstrekte eenzaamheid ren ik terug langs mijn toestuivend spoor: teken van menselijke vergankelijkheid in een laatste rest van het "bijstere land", zoals de hele Veluwe vroeger terecht heette: nors, onverschillig, eenzaam, bar, verlaten. En juist daarom houd ik van dit land. 

A. den Doolaard

Gerelateerd

Miggelenbergweg 51 Hoenderloo
Hoenderloo Fair 2016

Bij een antiquariaat in Utrecht vond ik deze week via antiqbook.nl een prospectus van De verliefde betonwerker, de dichtbundel waarmee A. den Doolaard in 1926 debuteerde. In deze prospectus gaf de uitgever van de dichtbundel een indruk van de dichtbundel, om zo boekverkopers te verleiden tot aanschaf van het werk.

Afbeelding: prospectus van De verliefde betonwerker, 1926

DE VERLIEFDE BETONWERKER is de titel van een bundel verzen waarmee de jonge dichter A. den Doolaard in de Nederlandsche letterkunde debuteert. Deze verzen trokken reeds bij hun verschijning in tijdschriften (De Gids, Elsevier's Maandschrift en De Vrije Bladen) de aandacht. Door de jongeren vooral is hij als een nieuw talent begroet.

(...)

De oplage bedraagt 155 exemplaren in den handel, n.l.
5 op Japansch papier ........ fl. 15,-
150 op geschept Hollandsch papier . fl. 5.-

Bob v. D.

In het prospectus is het gedicht Bloed en zand van A. den Doolaard afgedrukt. Dit gedicht is opgedragen aan 'Bob v. D.'.

Bloed en zand

Wie deze Bob v. D. was, is niet met zekerheid te zeggen. Ik vermoed dat het Bob van Dalsum betreft, de echtgenote van de toneelspeler, decorontwerper en schilder Albert van Dalsum, met wie den Doolaard bevriend was. In een interview van A. den Doolaard met Albert van Dalsum (De acteur thuis, Het Vaderland, 16 oktober 1925) schreef A. den Doolaard over haar: "... een gezellige kamer, waar een intieme sfeer heerst, zooals alleen een fijngevoelige vrouw die scheppen kan."

Gerelateerd

Haut Dauphiné - een landschapsgedicht
Interview met Albert van Dalsum
Copernicusstraat 126 Den Haag
Erts Letterkundige Almanak 1926

We hebben sterke forten langs grens van Bohemen

In 1936 had A. den Doolaard als reisreporter van dagblad Het Volk een interview met de president van Tsjechoslowakije, Eduard Benes. Het  interview vond, onder het genot van koffie en cognac, plaats bij Benes thuis, in een bovenwoning aan het Burchtplein in Praag.

(...) een doodgewone donkerbruine burgermansdeur. Ik belde aan, er werd aan een touw getrokken en boven aan de smalle trap stond Benes, die mij voorging naar een gezellige biedermeier-kamer.

Sudetenland

Den Doolaard vraagt Benes naar de achterstelling van de Sudetenduitsers. In Sudetenland (onderdeel van Tsjechoslowakije, aan de grens met Duitsland) heersten ondervoeding en zelfs honger, en Praag trok zich er niets van aan. Sinds Hitlers opkomst waren in Sudetenland de ergernis en opstandigheid aanzienlijk toegenomen.

„Monsieur le président", zei ik, „ik begin met de lastigste vraag. Waarom is de regering van uw republiek er nooit in geslaagd om de meer dan drie miljoen Duitssprekenden als derde staatsvolk te erkennen? Zij vormen ongeveer een kwart van de totale bevolking." Zijn antwoord was diplomatiek, indirect oprecht, maar ook ontwijkend.

Benes vertrouwt de interviewer off the record toe dat de gelijke behandeling van de Sudeten-duitsers buiten zijn macht ligt, omdat dit wordt gesaboteerd wordt door locale politici. Voor de verdediging van het land vertrouwde Benes op de sterke Tsjechslowaakse forten aan de grens met Duitsland, en op het bondgenootschap met Frankrijk en Groot Brittanie.

Uiteindelijk leidde de situatie met de Sudetenduitsers tot het verraad van Munchen.

Afbeeldingen: vooroorlogse Tsjechoslowaakse bunkers bij Nová Bystřice (Zuid-Bohemen) aan de Tsjechisch-Duitse grens. De schade op de tweede foto is van na-oorlogse schietoefeningen. (foto's © Albert Koevoet, 2011)

Verder lezen

Lees op de krantenwebsite van de Koninklijke Bibliotheek de ingezonden brief van A. den Doolaard in het NRC Handelsblad van 6 oktober 1988 en  het artikel van 20 oktober in diezelfde krant waarin A. den Doolaard terugkijkt op zijn ontmoeting met president Benes.

Gerelateerd

Praag, de stad der eters
Kamperen in Zuid-Bohemen

In een ingezonden brief in het NRC Handelsblad reageerde A. den Doolaard in december 1980 op een stuk van Max Pam over de schrijver en columnist Jacques Gans. In zijn brief haalt Den Doolaard een aantal belevenissen met Gans aan die getuigen van diens tegendraadsheid en notoir geldgebrek. Ook hun ervaringen in het Londense 'Comité van Actie tegen het Neo-fascisme' komen ter sprake:

Gans was de ziel van ons kleine Comité tegen het Neo-Fascisme, dat de autoritaire neigingen m.b.t. het naoorlogs bestuursbestel hekelde. Toen hij het echter met de verspreiding van ons manifest bij invloedrijke Britten en Amerikanen te dol maakte, riep de minister van Oorlog, Van Lidth de Jeude, hem in werkelijke dienst. Na zijn weigering om zich te melden bij de Prinses Irene Brigade, waar het volgens hem wemelde van fascistische of minstens fascistoide officieren kreeg de Ned. marechaussee bevel hem te arresteren. Mijn vrouw en ik hadden voor onze schaarse vrije dagen een caravan gehuurd. Deze stond 60 km buiten Londen op zo'n verborgen plek dat geen van onze vrienden ons zonder uitvoerige routebeschrijving compleet met schetskaart kon vinden. Ik had Jacques, die geen natuurminnaar was, enkel terloops verteld dat we op een uur lopen van het station Berkhamsted stonden. Op de dag na het ons onbekende arrestatiebevel, een zaterdag, zagen we zijn rare hoofd boven de belendende heuvelrand uitrijzen. Naderbij gekomen stortte hij zich eerst op mijn glas bier en vroeg toen kalm: „Bob en Erie, kan ik bij jullie onderduiken? De zilveren tressen zitten me achter m'n kont". Hij bleef een week; toen had hij, zoals uit een achtergelaten briefje bleek, genoeg zuivere landlucht gezopen. De ware reden was dat hij zijn krediet bij de enige kroeg in de omtrek fiks had overschreden.

Naast A. den Doolaard beschreven ook W.F. Hermans en Arthur Lehning hun herinneringen aan de non-conformist Jacques Gans.

Ingezonden brieven van A. den Doolaard en W.F. Hermans over Jacques Gans (NRC Handelsblad 20 dec. 1980)