Nadat in september 1944 de geallieerde legers Antwerpen bevrijd hadden, kon de haven van Antwerpen nog niet worden gebruikt doordat de Scheldemonding nog in Duitse handen is. Om Walcheren te kunnen bevrijden, bombarderen Engelse bommenwerpers in oktober 1944 de Walcherse dijken op vier plekken om Walcheren onder water te zetten. Ook de dijk bij Fort Rammekens, zeven kilometer ten oosten van Vlissingen, wordt gebombardeerd.

De gebombardeerde dijk bij Fort Rammekens (foto: Nationaal Archief).

Nadat de Duitsers na zware strijd van Walcheren waren verdreven, lag daar de uitdaging om het verdronken land weer op het water terug te veroveren. A. den Doolaard beschrijft deze strijd in zijn sleutelroman Het verjaagde water.

Al eerder bezocht ik de voormalige dijkgaten bij de Nolledijk (Vlissingen), Westkapelle en Veere. Vorige week bracht ik een een kort bezoek aan Fort Rammekens (beelden Omroep Zeeland). Vlakbij dit eeuwenoude fort stroomde vanaf oktober 1944 het water vrijuit Walcheren in en uit, totdat in december 1945 ook dit laatste dijkgat gedicht kon worden. 

Toeschouwers bij de sluiting van het dijkgat bij Fort Rammekens (foto: Nationaal Archief).

Deze sluiting gebeurde onder andere met zinkschepen en betonnen caissons, destijds een (uit nood geboren) noviteit.  

Het caisson om het dijkgat te dichten wordt versleept (foto: Nationaal Archief).

De door eb en vloed ingesleten geulen achter de dijk zijn nog steeds in het landschap zichtbaar. Een bord bij de parkeerplaats van Fort Rammekens vermeldt kort de achtergronden daarvan.

Een medewerker van Omroep Zeeland vertelde me later nog dat sommige huizen op Walcheren als gevolg van de lange tijd dat ze in het zoute water hebben gestaan, nog altijd last hebben van problemen met het voegwerk. Opnieuw voegen biedt geen oplossing, omdat het nieuwe voegwerk al snel weer loslaat.  Een speciale mortel moet nu uitkomst bieden. 

De Nederlandse regering bood in 1946 aan Nederlandse en Engelse medewerkers van de BBC gedurende de oorlogsjaren een diner aan in kasteel Oud-Wassenaar. Op de beelden van dit diner stellen ook de volgende Radio Oranje medewerkers zich aan de kijkers van het bioscoopjournaal voor: 'de Rotterdammer' (Henk van den Broek), George Sluizer, Loe de Jong en 'Bob den Doolaard'.

De website Open Beelden is een open mediaplatform dat toegang biedt tot audiovisuele collecties die eenvoudig hergebruikt kunnen worden. De site werd gevonden via een tweet van Maarten Brinkerink van Beeld en Geluid.

Van mijn schoonmoeder kreeg ik een exemplaar van het verjaagde water. Niet zozeer het boek zelf (een 2e druk uit 1947) was bijzonder, wel het papier dat er als bladwijzer in zat. Het was een foldertje van de Stichting Nieuw Walcheren, met de oproep om bij te dragen aan het herstel van het verwoeste en op het zoute water herwonnen Walcheren.

Door de actie werd geld voor zo'n 87.000 bomen gedoneerd voor Walcheren.

De Stichting Nieuw Walcheren moet niet worden verward met het Comité Walcheren Omhoog uit het boek het verjaagde water, in werkelijkheid heette dat namelijk comité Walcheren moet droog.

In 2008 zond de VPRO in het programma OVT een radiodocumentaire in vier delen uit over het leven van A. den Doolaard. Dit radioportret uit de serie 'het spoor terug' werd samengesteld door Hans Olink, redacteur van het programma OVT en biograaf van A. den Doolaard. 

De webwinkel van de VPRO heeft dit radioportret van A. den Doolaard nu te koop op 2 CD's.

Een portret van een bijna vergeten schrijver in vier delen. 'We hebben tussen wonderen geleefd maar we hebben het niet begrepen' is de spreuk die op de grafsteen van C.J.G Spoelstra jr. staat.

Cas Oorthuys bracht met zijn foto's het Europa van de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw in beeld. Zijn foto's werden gebruikt voor vele tientallen reis- en fotopockets, die veelal werden uitgebracht bij uitgeverij Contact. De tekst van deze boeken werd telkens verzorgd door een auteur die de situatie ter plekke goed kende, terwijl Cas Oorthuys de foto's verzorgde.

Voor een aantal van deze boeken werkte Oorthuys samen met A. den Doolaard: De toekomst in uw handen, Dit is Joegoslavië, Dit is Griekenland - het vasteland, Dit is Griekenland - de eilanden, Dit is Venetië en Vakantieland Joegoslavië. Uit deze samenwerking, waarbij de twee vaak wekenlang samen op reis waren, zou een hechte vriendschap ontstaan.

In 1958 beschreef A. den Doolaard in het Bijenkorf-blad Boekenkorf hoe een Contact foto-pocket tot stand kwam:

Hoe een Contact-Foto-Pocket ontstaat? Net zo als elk goed boek: door veel weg te gooien en te schrappen. Laat ik de Joegoslavië-Pocket als voorbeeld nemen. De 89 foto's, die er ten slotte in kwamen zijn na veel oogpijn en hartzeer gekozen uit een voorraad, die de 3.500 overschreed.

Nu de wordingsgeschiedenis. De hoofdpersoon is en blijft de man met de camera's: Cas Oorthuys. De tekstschrijver (ondergetekende) begint niet met teksten te schrijven, maar met het opmaken van een begroting en een reisplan. De uitgever hoeft in het begin niets anders te doen dan voor reisgeld te zorgen. Als we Nederland verlaten in mijn oude Dodge, zijn we uitgerust als voor een expeditie (...) Twee dagen later staan we voor de blauw-wit-rode slagboom van de Federatie van Joegoslavische Volksrepublieken. (...) Het woord, dat van nu af aan het veelvuldigst uit Oorthuys' mond komt, is 'STOP!' Wanneer hij zelf niet rijdt, moet ik om de haverklap stoppen op plekken, waar een amateur-fotograaf gedachteloos langs zou rijden. (...) Zo gaat het door, vijf weken lang.

Een scan van het artikel Het ontstaan van Contact foto/reis pockets uit de Boekenkorf van februari 1958 (p. 17-18) is te vinden in het archief van de Bijenkorf bij het Stadsarchief Amsterdam (Toegang 929, inventarisnummer 2127, scan 103).

Zie ook Een fles oude Bourgogne en Strooptochten door den Balkan voor andere berichten uit het Bijenkorf-archief.

Meer informatie over Cas Oorthuys is te vinden in het Biografisch Woordenboek van Nederland.

Cas Oorthuys (rechts) krijgt in 1971 van burgemeester Samkalden van Amsterdam een onderscheiding uitgereikt (foto: Nationaal Archief)